(Didier Eribon) γεννήθηκε στη Ρενς (Reims) το 1953. Σπούδασε φιλοσοφία στη Ρενς και στο Παρίσι, δίδαξε επί χρόνια σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ και διετέλεσε καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αμιένης στη Γαλλία. Εργάστηκε επίσης ως δημοσιογράφος και κριτικός βιβλίων, και συνδέθηκε φιλικά με τον Μισέλ Φουκώ και τον Πιερ Μπουρντιέ, με τον οποίο ανέπτυξε επιπλέον στενή συνεργασία. Το πρώτο του βιβλίο ήταν η βιογραφία του Μισέλ Φουκώ (1989), που μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, μεταξύ άλλων και στα ελληνικά (Μισέλ Φουκώ: Φιλόσοφος, δανδής και ταραξίας, μτφρ. Νίκος Σταμπάκης, εκδ. Lector, 2009). Άλλα σημαντικά βιβλία του: Réflexions sur la question gay (1999), Une morale du minoritaire (2001), Échapper à la psychanalyse (2005), και La société comme verdict (2013). To 2008 τιμήθηκε με το βραβείο Brudner, που απονέμεται από το Πανεπιστήμιο του Γέιλ για σημαντικά επιτεύγματα στο πεδίο των ΛΟΑΤΚΙ σπουδών.
Το οπισθόφυλλο
Μετά τον θάνατο του πατέρα του, ο Ντιντιέ Εριμπόν επιστρέφει στη Ρενς, τη γενέτειρά του στη βόρεια Γαλλία, ύστερα από 30 χρόνια. Το ταξίδι αυτό τον φέρνει αντιμέτωπο με ένα παρελθόν με το οποίο είχε κόψει κάθε δεσμό, σηματοδοτώντας για τον συγγραφέα μια τολμηρή κατάδυση στην οικογενειακή ιστορία του και τις κοινωνικές καταβολές του. Ο Εριμπόν ανασύρει στη μνήμη του τον κόσμο της εργατικής τάξης -τον κόσμο των παιδικών του χρόνων- και ανασυστήνει την πορεία της κοινωνικής του ανέλιξης. Μέσα από αυτή την προσωπική αφήγηση, αναπτύσσει τις σκέψεις του για τις κοινωνικές τάξεις και το σχολικό σύστημα, την κατασκευή των ταυτοτήτων και την ομοφυλοφιλία, την ομοφοβία και τον ρατσισμό, την Αριστερά και την Ακροδεξιά, τις εκλογές και τη δημοκρατία. Επανεντάσσοντας τις προσωπικές διαδρομές στους μηχανισμούς κοινωνικής αναπαραγωγής και κοινωνικού αποκλεισμού, ο συγγραφέας θέτει εντέλει καίρια ερωτήματα σχετικά με την πολλαπλότητα των μορφών που παίρνει η κυριαρχία και, συνεπώς, η αντίσταση. Η Επιστροφή στη Ρενς είναι η αυτοβιογραφική ανάλυση ενός από τους σημαντικότερους στοχαστές της εποχής μας, αλλά κι ένα κλασικό πλέον έργο κοινωνιολογίας και κριτικής θεωρίας. Γνώρισε τεράστια επιτυχία στη Γαλλία, όπου κυκλοφόρησε το 2009, και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Το 2017 διασκευάστηκε και μεταφέρθηκε στο θέατρο από τον Τόμας Οστερμάγιερ. Η ανάγνωση της Επιστροφής στη Ρενς υπήρξε, μεταξύ άλλων, καθοριστική για τον συγγραφέα Εντουάρ Λουί (μέλος, μαζί με τον Εριμπόν και τον φιλόσοφο και κοινωνιολόγο Ζεφρουά ντε Λαγκανερί, ενός ενεργού πυρήνα αριστερών διανοουμένων), ο οποίος αφιερώνει στον Εριμπόν το πρώτο του βιβλίο «Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ».
«Είναι εύκολο να σέβεσαι εκείνους που σκέφτονται όπως εσύ, όμως πρέπει να μάθεις ότι το θεμέλιο της δημοκρατίας είναι να σέβεσαι εκείνους που σκέφτονται διαφορετικά.»
(Χοσε (Πέπε) Μουχίκα. Πρώην πρόεδρος της Ουρουγουάης και πρώην αντάρτης Τουπαμάρος.)
Έζησα την πορεία του σύριζα σαν ενεργό μέλος από την περίοδο της δημιουργίας του μέχρι την εκλογή Κασσελάκη στην προεδρία. Σε όποιο πολιτικό χώρο κι’ αν ανήκουμε σήμερα ή σαν ανένταχτοι δεν μπορούμε να χαράξουμε πορεία μπροστά αν δεν κοιτάξουμε πίσω. Αν δεν αναστοχαστούμε το παρελθόν. Πιστεύω ότι η εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να προσφέρει πολύτιμα μαθήματα στους αριστερούς.
Η χρονική διάρκεια της ζωής αυτού του κόμματος μέχρι σήμερα δεν είναι μεγάλη, είναι όμως εντυπωσιακά πλούσια σε διακυμάνσεις, νίκες, ήττες, διευρύνσεις, διασπάσεις. Αλλά ισχύει επίσης ότι, όσα άτομα κι’ αν σου εξιστορήσουν και ερμηνεύσουν αυτές τις διακυμάνσεις, τόσες λίγο ως πολύ διαφορετικές εκδοχές, θα ακούσεις. Η κάθε μια αντανακλά και φιλτράρεται από την ιδεολογία και την ιδιοσυγκρασία του αφηγητή και θα επηρεάζεται και από τη συμμετοχή του στα γεγονότα. Πολλές φορές μάλιστα απόψεις που εκφράστηκαν τότε, έχουν αναπροσαρμοστεί στην πορεία του χρόνου υπό την επήρεια νέων γεγονότων.
Φυσικά δεν εξαιρώ τον εαυτό μου από αυτού του είδους τον υποκειμενισμό, αλλά θεωρώντας αυτές τις διαφοροποιήσεις ενδεικτικές για το προς τα που πιστεύει ο καθένας ότι πρέπει να κατευθυνθούμε στο εξής, θέλω να καταθέσω νέτα – σκέτα τη δική μου αντίληψη της ιστορίας του παρελθόντος προκαλώντας και προσκαλώντας σε διάλογο ή σε κατάθεση των διαφορετικών αντιλήψεων. Γιατί πιστεύω ότι όλες αυτές οι εκ βαθέων εκθέσεις αν αξιοποιηθούν συγκριτικά και συνθετικά, μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόηση αριστερών στάσεων και πιθανόν στη χάραξη πολιτικών για την αριστερά του 21ου αιώνα.
Η δική μου εκδοχή για την πορεία του ΣΥΡΙΖΑ αρχίζει από την ίδρυση του «χώρου διαλόγου και κοινής δράσης της αριστεράς» στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Μια πρωτοβουλία οργανωμένων ομάδων, κομμάτων και ανένταχτων αριστερών διαφορετικών προελεύσεων οι οποίοι συμφωνούσαν ότι όφειλαν να ενώσουν δυνάμεις για να αντισταθούν στην επέλαση του νεοφιλελευθερισμού και την καταρράκωση της κοινωνίας συγκρότησαν τον «χώρο διαλόγου και κοινής δράσης της Αριστεράς» και προσπάθησαν μέσα από δημοκρατικό διάλογο να προχωρήσουν σε κοινό μέτωπο απέναντι στις αντιλαϊκές πολιτικές.
Στις εθνικές εκλογές του Μαρτίου 2004 οι περισσότεροι από τους πολιτικούς φορείς του χώρου (Συνασπισμός, ΑΚΟΑ, ΚΕΔΑ, Ενεργοί πολίτες του Μανώλη Γλέζου και ανένταχτες προσωπικότητες), συγκροτούν ενιαίο ψηφοδέλτιο υπό την ονομασία «Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς». Ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. έλαβε 3,3% και εξέλεξε έξι βουλευτές, όλους προερχόμενους από τον Συνασπισμό. Αυτό οδήγησε σε εσωτερικές τριβές και κατηγορίες προς το κόμμα για ηγεμονισμό, αφού τα μικρότερα κόμματα υποστήριζαν ότι υπήρχε συμφωνία για εκλογή του Γιάννη Μπανιά (Α.Κ.Ο.Α.) στην Α’ Αθήνας που δεν τηρήθηκε. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους στις ευρωεκλογές ο Συνασπισμός κατέβηκε μόνος του και πήρε 4,16%, ενώ στις προηγούμενες ευρωεκλογές (1999) είχε πάρει 5,16%. Οι άλλες συνιστώσες σχημάτισαν και στήριξαν το ψηφοδέλτιο «Γυναίκες για μια άλλη Ευρώπη» το οποίο πήρε 0,76%. Λίγους μήνες αργότερα, το Δεκέμβριο, διεξήχθη το 4ο Συνέδριο του Συνασπισμού, για την ανάδειξη νέας ηγεσίας. Πρόεδρος του κόμματος, εκλέχθηκε ο Αλέκος Αλαβάνος. Η εκλογή του Αλέκου Αλαβάνου στην προεδρία του κόμματος, καθώς και η επανεπιβεβαίωση της διάθεσης για συνεργασία με τα μικρότερα αριστερά κόμματα, δημιούργησαν συνθήκες αναθέρμανσης της συμμαχίας. Το ΚΚΕ παρά τις προσκλήσεις των άλλων σταθερά απέχει.
Το εγχείρημα δεν ήταν απλό. Ο Συνασπισμός ήταν το μεγάλο κόμμα που είχε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο συμμαχικό σχήμα, αλλά και οι υπόλοιπες συνιστώσες σαν σύνολο δεν ήταν αμελητέες. Μέχρι τότε κάποιες από αυτές στήριζαν τον ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές θεωρώντας ότι το να χάσει ο Συνασπισμός την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση θα ήταν προς «βλάβη» της Αριστεράς γενικότερα. Αλλά και σε θέματα ιδεολογικά – πολιτικά οι διαφοροποιήσεις πολλές και συχνά έντονες. Ακόμα και εντός του Συνασπισμού υπήρχαν διαφορετικά ρεύματα ιδεών. Οι σημαντικότερες τάσεις ήταν το Αριστερό Ρεύμα, η Ανανεωτική Πτέρυγα, το Κοκκινοπράσινο Δίκτυο, η Πρωτοβουλία για την Αριστερή Ανασύνθεση, και η Αριστερή Ενότητα. Η Ανανεωτική πτέρυγα δεν ήθελε σύμπραξη με κάποιες μικρές «αριστερίστικες» συνιστώσες. Το εγχείρημα διατηρούνταν ζωντανό με την επιμονή και τις προσπάθειες κάποιων συνιστωσών αλλά και ρευμάτων μέσα στον Συνασπισμό (ΚΕΔΑ, ΑΚΟΑ, Αριστερό ρεύμα κλπ.). Τελικά η Ανανεωτική πτέρυγα αποχώρησε το 2010 με αφορμή το αποτέλεσμα των Ευρωεκλογών του 2009 (4,7%, και πέμπτη θέση), ενώ στις προηγούμενες εθνικές εκλογές του 2007 ήταν τέταρτο κόμμα με ποσοστό 5,04%. Ο Λεωνίδας Κύρκος, συνιδρυτής του αρχικού Συνασπισμού το 1989 και με μεγάλη επιρροή εντός του κόμματος ζητούσε τη διάλυση του Σύριζα. Η Ανανεωτική πτέρυγα σχημάτισε τότε το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς (ΔΗΜΑΡ).
Έχει γίνει φανερό ότι είναι μεγάλη η δυσκολία στη χάραξη κοινής πολιτικής μεταξύ των διαφόρων οργανώσεων της Αριστεράς. Μπορούμε να πούμε ότι δεν έχουμε μια Αριστερά αλλά πολλές. Είναι αλήθεια ότι κάθε οργάνωση εύκολα θεωρεί ότι παραβιάζονται βασικές αρχές της πολιτικής της από τις άλλες. Και το ποιες από τις αποφάσεις αφορούν κρίσιμες ιδεολογικές αξίες και ποιες δευτερεύουσες -όταν αναζητάς το δύσκολο δρόμο για το Σοσιαλισμό- είναι σε μεγάλο βαθμό υποκειμενικό. Ο κομματικός εγωισμός επίσης του τύπου «το δικό μου είναι το σωστό και το γνήσια αριστερό» υπάρχει και δε βοηθάει καθόλου. Προφανώς αυτή η δυσκολία διαπέρασε όλη την πορεία του Σύριζα μέχρι την διάσπαση του σε πολλές μικρές εκλογικά ομάδες και μία αρκετά ισχυρότερη, την ομάδα που διατήρησε το όνομα αλλά και τον πρόεδρο της καλής εποχής, τον Αλέξη Τσίπρα στην κοινοβουλευτική της ομάδα.
Δυσκολία λοιπόν μεγάλη η χάραξη κοινής πολιτικής. Εντούτοις φαίνεται ότι δεν είναι επίσης αναληθές το κοινώς λεγόμενο «η εξουσία ενώνει». Μετά το πλησίασμα της κατάκτησης της κυβέρνησης από τον Συριζα το 2012 προστέθηκαν άλλες τέσσερεις συνιστώσες.
Το 2010 αρχίζει μια καμπή στην πολιτική ιστορία της χώρας μαζί με την οικονομική κρίση η οποία οδήγησε στα μέτρα λιτότητας και στα μνημόνια που επιβλήθηκαν από τους Ευρωπαίους εταίρους για να εξακολουθήσουν να δανειοδοτούν την ελληνική οικονομία.
Την ηγεσία του Σύριζα είχε αναλάβει ο πρόσφατα εκλεγμένος νέος πρόεδρος του Συνασπισμού Αλέξης Τσίπρας.
Σε επόμενη ανάρτηση σ’ αυτό το περιοδικό θα μιλήσουμε για την περίοδο της ανατροπής του πολιτικού σκηνικού και την άνοδο του Σύριζα μέχρι την κυβέρνηση. Τα λάθη και τα σωστά αυτού του αριστερού πολυσυλλεκτικού μορφώματος που το 2013 έγινε κόμμα και το 2015 κέρδισε στις εκλογές την κυβέρνηση.
Ο παρακάτω πίνακας (από το Wikipedia) είναι ενδεικτικός της πολυσυλλεκτικότητας του κόμματος και αναφέρεται στο πότε εντάχθηκαν σαν συνιστώσες στον Συνασπισμό της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, πότε αυτοδιαλύθηκαν για να ενταχθούν στο κόμμα όπως εκκλήθηκαν από το 1ο συνέδριο το 2013. Παρά τις πολιτικές ανακρίβειες το λήμμα είναι διαφωτιστικό για αυτούς που δεν γνωρίζουν καλά την ιστορία αυτής της υπέρβασης του κατακερματισμού των αριστερών δυνάμεων.
Εντουάρ Λουί: «Μου είναι αδύνατο να δεχτώ πως ο πατέρας μου εξακολουθεί να ψηφίζει τη Λεπέν»
Το «τρομερό παιδί» της γαλλικής λογοτεχνίας βρίσκεται όλο και πιο συχνά στην Αθήνα που τόσο αγαπά· με αφορμή την εμφάνισή του στο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ, μίλησε στη LiFO για την κοινωνικοπολιτική επικαιρότητα στη Γαλλία και διεθνώς.
Συνάντησα το «τρομερό παιδί» της γαλλικής λογοτεχνίας λίγο πριν από την προς τιμήν του εκδήλωση-συζήτηση που διοργάνωσε το φετινό 25ο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ της Αθήνας και κάναμε μια ενδιαφέρουσα κουβέντα εν είδει προθέρμανσης.
«Τελευταία, με βλέπετε, πράγματι, συχνά στην Αθήνα γιατί την αγαπώ πολύ. Ποτέ, σε καμία άλλη πόλη, δεν έχω νιώσει τόσο όμορφα. Μου αρέσει το φως, οι άνθρωποί της και ειδικά αυτοί που έχουν μια πιο μελαγχολική ιδιοσυγκρασία με την οποία ταυτίζομαι περισσότερο, το ότι είναι μια πόλη εξαιρετικά ζωντανή μέρα και νύχτα… Είναι, ξέρεις, δύσκολο να πεις τι ακριβώς σού αρέσει σε κάτι, το αντίθετο είναι ευκολότερο γιατί η αντιπάθεια, όπως και το μίσος, εξηγούνται πολύ ευκολότερα από τη συμπάθεια και την αγάπη.
Να συμπληρώσω, βέβαια, ότι πουθενά αλλού δεν συνάντησα μια τόσο ενδιαφέρουσα όσο και δυναμική πολιτική σκηνή με τόσο έντονη παρουσία της αριστεράς, κοινοβουλευτικής και μη, στις διάφορες εκφάνσεις της, από τους τροτσκιστές ως τους αναρχικούς. Υπήρχε κάποτε και στη Γαλλία αυτό, αλλά έχει ατονήσει. Ίσως η ακροδεξιά πρόκληση και η δημιουργία ως απάντηση σε αυτήν του Νέου Λαϊκού Μετώπου, το οποίο κι εγώ στήριξα, να διαμορφώσει άλλο τοπίο.
«Είχα τις προάλλες μια έντονη τηλεφωνική λογομαχία με τον πατέρα μου όταν μου δήλωσε ότι θα ψηφίσει και πάλι την Εθνική Συσπείρωση της Λεπέν. Τον απείλησα ότι δεν θα του ξαναμιλήσω γιατί είναι αδύνατο να δεχτώ πως εξακολουθεί να ψηφίζει ένα κόμμα που αντιπροσωπεύει όλα εκείνα που θα ακύρωναν και θα οδηγούσαν στον αφανισμό όχι μόνο εμένα, τον γιο του, ως άνθρωπο αλλά και τον ίδιο».
Και στην Ελλάδα άλλωστε η άνοδος της Χρυσή Αυγής υπήρξε αφορμή για μια μεγάλη αντιφασιστική συσπείρωση που κέρδισε πολλές μάχες. Γεγονός, πάντως, είναι ότι εδώ ακούω ή συμμετέχω σε περισσότερες πολιτικές συζητήσεις απ’ ό,τι εκεί, ίσως και επειδή περάσατε πολλές δοκιμασίες τα τελευταία χρόνια. Μαθαίνω τώρα ότι η συντηρητική κυβέρνηση «ανοίγει την πόρτα» στην εξαήμερη εργασία – αν ισχύει αυτό, είναι απαράδεκτο. Δεν γίνεται να περνάνε τέτοιες πολιτικές.
Ξεκίνησα να γράφω για να αναμετρηθώ με τα προσωπικά μου βιώματα, όχι για να γίνω κάποιος. Αν επέζησα σωματικά και ψυχολογικά από την τρομακτική βία που γνώρισα ως γκέι αγόρι, το οφείλω στη συγγραφή. Πρότυπό μου σε αυτό υπήρξε ο Πρίμο Λέβι, ο πρώτος που έγραψε για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί, όχι μόνο επειδή ένιωθε, καθώς σημείωνε, ήδη αφότου οδηγήθηκε στο Άουσβιτς, την ηθική και ιστορική υποχρέωση να το πράξει αλλά και επειδή έτσι θα έβρισκε ένα γερό κίνητρο να επιβιώσει. Ήμουν 9 ή 10 χρονών όταν με περίμεναν οι συμμαθητές μου στη γωνία για να με ειρωνευτούν και να με φτύσουν και ήδη από μέσα μου έλεγα ότι έπρεπε να το αντέξω όλο αυτό γιατί όφειλα να γράψω μια μέρα τι μου συνέβη, τι συμβαίνει σε χιλιάδες νεαρά παιδιά σαν εμένα στον κόσμο.
Ακούω πολλούς μεγαλύτερους να διαμαρτύρονται ότι τα νέα ιδίως παιδιά δεν διαβάζουν. Και όλοι τους κατηγορούν γι’ αυτή την εξέλιξη τους «απρόθυμους» αναγνώστες, τη νεολαία, το «κόλλημα» με τα σόσιαλ μίντια κ.λπ., ποτέ όμως δεν θίγουν το πόσο ανεπαρκείς και αδιάφοροι είναι πια οι περισσότεροι συγγραφείς. Δηλαδή, αντί για μια κοινωνιολογία της δημιουργίας εστιάζουν σε μια κοινωνιολογία της υποδοχής. Επομένως καταλαβαίνω απόλυτα όσους νέους ανθρώπους γυρνάνε την πλάτη τους στο βιβλίο.
Θυμάμαι κι εμένα νεότερο να δυσκολεύομαι πολύ να βρω ένα ανάγνωσμα που να αφορά τον κόσμο όπου ζούσα, είτε μιλάμε για πεζογραφία, είτε για ποίηση, είτε για πρόζα. Η βία, η βαρβαρότητα και η αλλοτρίωση που βίωνα απλώς δεν υπήρχαν εκεί, ούτε κυριολεκτικά ούτε μεταφορικά έστω, γιατί υπάρχουν βέβαια πολλοί τρόποι να περιγράψεις μια πραγματικότητα, δεν είναι αναγκαίο να γράφεις ρεαλιστικά, «στρατευμένα». Αν οι άνθρωποι σήμερα δεν διαβάζουν αυτό οφείλεται στο διαζύγιο που έχει πάρει καιρό τώρα η λογοτεχνία από τον πραγματικό κόσμο, κάτι το οποίο είχε ήδη επισημάνει ο Ζαν-Πολ Σαρτρ.
Ένας καλλιτέχνης, συγγραφέας ή διανοούμενος που, πέρα από το ταλέντο, έχει και συναίσθηση του κόσμου όπου ζει δεν μπορεί παρά να είναι αριστερός, και επιμένω σε αυτό. Διότι δεν μπορείς καν να περνιέσαι για έξυπνος άνθρωπος αν δεν σε αγγίζουν η καταπίεση, η καταστολή, οι κοινωνικές και έμφυλες ανισότητες. Έχεις υποχρέωση να ασκείς κριτική στο κυρίαρχο σύστημα και το κυρίαρχο αφήγημα του καιρού σου, στη δεξιά αλλά και στην ίδια την αριστερά, όταν χρειάζεται. Αυτό, άλλωστε, έπρατταν όλοι οι «ήρωές» μου, ο Σαρτρ, η Μποβουάρ, ο Παζολίνι, η Χάνα Άρεντ.
Μιλώντας έπειτα για την αριστερά, δεν μου αρέσει, για παράδειγμα, η «ταμπέλα» του νεοφιλελεύθερου που συνήθως κολλά σε ό,τι αντιπολιτεύεται γιατί είναι μια γενικότητα που περισσότερο συσκοτίζει παρά διαφωτίζει. Αλλά η ιστορία της πολιτικής είναι καταρχάς μια ιστορία της ηγεμονίας. Τα κομμουνιστικά και τα άλλα αριστερά κόμματα στο παρελθόν εστίαζαν αποκλειστικά στο ταξικό, παραμερίζοντας θεματικές όπως η πατριαρχία, ο σεξισμός, η ομοφοβία. Ο Βισκόντι, όπως και ο Παζολίνι, διαγράφηκαν από το ΚΚΙ εξαιτίας της ομοφυλοφιλίας τους, ο Φουκό αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει εξαιτίας της τραυματικής εμπειρίας που είχε στο ΚΚΓ.
Επιστρέφοντας στο σήμερα, ελάχιστοι άνθρωποι στο φεμινιστικό ή το ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα θα έδιναν σημασία στα βιώματα της μητέρας μου, για παράδειγμα, μιας γυναίκας της εργατικής τάξης από την επαρχία που πρωταγωνιστεί στο τελευταίο μου βιβλίο, το Αγώνες και μεταμορφώσεις μιας γυναίκας. Ακούω φεμινίστριες στη Γαλλία να μιλάνε για τα δικαιώματα των γυναικών στον κόσμο της τέχνης, της εκπαίδευσης, των επιχειρήσεων, των ΜΜΕ, αλλά ποτέ για απλές λαϊκές γυναίκες, όπως εκείνη. Κι όμως, εκείνες υφίστανται τη μεγαλύτερη βία καθώς δεν έχουν διεξόδους, ούτε χρήματα ούτε πτυχία ούτε καν λογαριασμό στα σόσιαλ μίντια. Χρειάζεται αλλαγή αφηγήματος.
FacebookTwitter Μιλώντας για την αριστερά, δεν μου αρέσει, για παράδειγμα, η «ταμπέλα» του νεοφιλελεύθερου που συνήθως κολλά σε ό,τι αντιπολιτεύεται γιατί είναι μια γενικότητα που περισσότερο συσκοτίζει παρά διαφωτίζει. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO
Αυτό που κάποιοι ονομάζουν «πολιτικές της ταυτότητας» δεν είναι κάτι αφηρημένο αλλά πολύ συγκεκριμένο, πολύ χειροπιαστό. Aν είσαι γκέι, τρανς, φτωχή γυναίκα ή οικονομικός μετανάστης είναι πιθανότερο να υποστείς αστυνομικό έλεγχο, να δεχθείς επίθεση, να δολοφονηθείς, να αυτοκτονήσεις. Τα ποσοστά αυτοκτονιών στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, και ειδικά στα νέα παιδιά, είναι πολύ υψηλότερα απ’ ό,τι στον μέσο πληθυσμό. Είχα φλερτάρει κι εγώ νεότερος με την ιδέα της αυτοχειρίας και όχι, δεν πρόκειται για ζήτημα ταυτότητας ή αισθητικής αλλά για ζήτημα ζωής και θανάτου, όπως ακριβώς είναι και ο ταξικός αγώνας. Δεν υπάρχει σωστό ή λάθος «timing», ούτε ζωές που αξίζουν λιγότερο από άλλες.
ΕΠΙΛΟΓΕΣ
Καταλαβαίνω, βέβαια, ότι υπάρχουν συγκυρίες στις οποίες οφείλεις να προτάξεις ένα αίτημα έναντι άλλων. Το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων, για παράδειγμα, στο οποίο συμμετείχα, έδινε προτεραιότητα στις αντιλαϊκές πολιτικές του Μακρόν και στην κτηνώδη αστυνομική βία την οποία γνώρισα κι εγώ στο πετσί μου εκείνες τις μέρες. Δεν θα πήγαινα σε μια τέτοια διαδήλωση φωνάζοντας ΛΟΑΤΚΙ+ συνθήματα γιατί θα ήταν άτοπο, όπως θα ήταν αντίστοιχα άτοπο και το ’16, στις μαζικές κινητοποιήσεις για τη δολοφονία από μπάτσους του 24χρονου μαύρου Adama Traoré, που διοργάνωσε η Επιτροπή κατά της Αστυνομικής Βίας.
Συμμετείχα κι εγώ σε αυτή την επιτροπή, «ψυχή» της οποίας ήταν η μεγαλύτερη αδελφή του Adama, η Assa, από τα πιο αξιοθαύμαστα πρόσωπα που έχω γνωρίσει. Στο τελευταίο Paris Pride είδα πολλά πανό και πλακάτ κατά του Μακρόν και της αστυνομικής βίας, με τα οποία φυσικά συμφωνούσα, όμως προτεραιότητα σε ένα τέτοιο event έχουν νομίζω τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα που δεν είναι μεν ξεχωριστά από τα άλλα –το γνωρίζω αυτό πολύ καλά καθώς προέρχομαι και ο ίδιος από την εργατική τάξη–, αλλά κάποιος χρειάζεται να μιλήσει καταρχάς γι’ αυτά και ποιο το καταλληλότερο μέρος από ένα Pride!
Είναι, άλλωστε, αδύνατο να υπάρξει ένα κίνημα τόσο συμπεριληπτικό ώστε να υπερασπίζεται τα δικαιώματα όλων, από τα εργατικά μέχρι των ζώων, Καθένα πρέπει να αφοσιώνεται σε έναν στόχο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι παραβλέπει ή υποτιμά τους άλλους. Το λέω αυτό γιατί ακόμα και σε ένα κομμάτι της αριστεράς υπάρχει ομοφοβία που εκφράζεται με την αντίληψη ότι τα ΛΟΑΤΚΙ+ θέματα είναι στον πάτο της λίστας. Γι’ αυτό μιλάω για ηγεμονικές πολιτικές που οφείλουν να αναθεωρηθούν.
Για τους ίδιους λόγους είμαι αρκετά επιφυλακτικός με όρους όπως η ομοκανονικότητα και το λεγόμενο pink washing. Βρίσκω την πρώτη προβληματική και μάλλον αφελή πολιτικά αντίληψη, δεδομένου ότι απέχουμε πολύ από το να ενταχθούμε στην περίφημη αυτή κανονικότητα ακόμα και στις πιο φιλικές στα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα χώρες. Μεταξύ μας, τώρα, ούτε εμένα με ενθουσιάζει το να οικειοποιείται ένας άνθρωπος, μια εταιρεία, ένας οργανισμός ή ένα κράτος που μπορεί να μη διαθέτουν, κατά τα άλλα, την καλύτερη έξωθεν μαρτυρία τα σύμβολα και τα αιτήματά μας, χωρίς να έχουν πάντα ειλικρινείς προθέσεις. Ή, αν έχουν, μπορεί να τις περιορίζουν στους προνομιούχους γκέι και λεσβίες.
Ακόμα κι έτσι, όμως, το θεωρώ νίκη ακριβώς επειδή υποχρεώνουμε πλέον, μέσα σε αυτόν τον άνισο, καπιταλιστικό, πατριαρχικό, σεξιστικό κόσμο, ανθρώπους, εταιρείες, οργανισμούς και κράτη να δείξουν ότι μας υπολογίζουν. Από κει και πέρα, σαφώς και οφείλουμε να στηλιτεύουμε την υποκρισία και την εκμετάλλευση όπου υπάρχει, όμως η πρώτη αυτή νίκη είναι αδιαμφισβήτητη και πολύτιμη. Ούτε με την απόλυτη διάκριση ανάμεσα σε πλούσια και φτωχά ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα συμφωνώ, κι ας είναι τα πρώτα πιο προνομιούχα – η ιστορία αλλά και η ζωή δείχνουν ότι το μίσος και ο ρατσισμός δεν κάνουν διακρίσεις. Έπειτα, το να κολλάς έναν προνομιακό χαρακτηρισμό τύπου λευκός, ευκατάστατος, Δυτικός κ.λπ. στη ΛΟΑΤΚΙ+ συνθήκη είναι ένας ακόμα τρόπος να αποσιωπήσεις την καταπίεση που υφίσταται.
Εννοείται ότι υπάρχουν ταξικές, ακόμα και φυλετικές ή έμφυλες διακρίσεις και μέσα στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, αν ξεκινήσεις όμως από εκεί υποβαθμίζεις τη βία με την οποία κάθε ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο μπορεί ανά πάσα στιγμή να βρεθεί αντιμέτωπο. Πολεμάμε την πατριαρχία, τον καπιταλισμό, τον ρατσισμό, όχι τους γκέι, τις λεσβίες, τα τρανς άτομα. Στο ίδιο μοτίβο, αν, για παράδειγμα, άκουγα κάποιον να αποκαλεί “straight cis gender μαύρο άντρα” τον Τζορτζ Φλόιντ, η δολοφονία του οποίου από αστυνομικό πυροδότησε το κίνημα Black Lives Matter, θα τον θεωρούσα ξεκάθαρα ρατσιστή. Γιατί ο Φλόιντ δολοφονήθηκε ακριβώς επειδή ήταν μαύρος, με το να τον χαρακτηρίσεις “cis straight” του προσδίδεις ένα προνόμιο που συσκοτίζει τη γενεσιουργό αιτία του εγκλήματος.
Είναι η άλλη όψη τού να εξιδανικεύεις κοινωνικές ομάδες και μειονότητες όπως οι γυναίκες, τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, οι πρόσφυγες κ.λπ., πιστεύοντας ότι έτσι κάνεις καλό. Όταν όμως αποδίδεις σε έναν άνθρωπο μόνο θετικά χαρακτηριστικά τον απανθρωποποιείς, κάτι που συνιστά μια αντεστραμμένη μορφή διάκρισης. Διότι και μέσα σε αυτές τις κοινωνικές ομάδες μπορεί να συναντήσεις ρατσισμό, ομοφοβία, πατριαρχικές αντιλήψεις, εκμετάλλευση κ.λπ., όπως άλλωστε σε όλο τον υπόλοιπο πληθυσμό. Το να αντιμετωπίζεις έναν άνθρωπο ισότιμα σημαίνει να λαμβάνεις υπόψη και τις πιθανές απάνθρωπες πλευρές του.
Το επόμενο βιβλίο μου αφορά τον μεγαλύτερο αδελφό μου που δυστυχώς δεν ζει πια. Έναν αδελφό που με κακομεταχειριζόταν από μικρό επειδή καταλάβαινε πως ήμουν διαφορετικός –μέχρι που αποπειράθηκε να με σκοτώσει με ένα ρόπαλο του μπέιζμπολ–, που πούλαγε τσαμπουκάδες, που είχε ασκήσει βία σε γυναίκες και γκέι, που αντιπαθούσε τους μετανάστες και κατέληξε στα 38 του από χρόνιο, βαρύ αλκοολισμό.
Με ενδιαφέρει πολύ γιατί έγινε αυτός που έγινε, πώς θα μπορούσε να ήταν αλλιώς και γιατί η αριστερά, που θα ήταν ο φυσικός του χώρος, δεν ασχολήθηκε ποτέ πραγματικά με ανθρώπους σαν αυτόν, όπως δεν ασχολήθηκε με ανθρώπους σαν τον πατέρα και τη μάνα μου. Το πολύ να του κόλλαγε κάποιες ταμπέλες όπως λούμπεν, μισογύνης, ρατσιστής, ομοφοβικός, φουλ στην τοξική αρρενωπότητα και τέτοια. Το θέμα, όμως, δεν είναι να βρεις τους πιο αιχμηρούς χαρακτηρισμούς αλλά το τι κάνεις, πώς διαχειρίζεσαι τέτοιες περιπτώσεις. Τις χαρίζεις στην ακροδεξιά ή προσπαθείς να τις προσεγγίσεις;
Το βιβλίο, λοιπόν, αυτό θα είναι το τρίτο σημείο στον κοινωνικό χάρτη που επιχειρώ να σχεδιάσω, ανασκάπτοντας και εκθέτοντας σε συνέχειες την οικογενειακή μου ιστορία στην παράδοση του Μπαλζάκ, του Ζολά και του Προυστ. Λυπάμαι αν η υπόθεση δεν θα εκπλήξει τους αναγνώστες, αλλά δεν αποσκοπώ στην έκπληξη, ούτε καν στην πρωτοτυπία, αλλά σε κάτι που θεωρώ ουσιαστικότερο. Στον Εντί Μπελγκέλ εστιάζω στην παιδική μου ηλικία, στην Ιστορία της βίας στον βιασμό, στο Αγώνες και μεταμορφώσεις μιας γυναίκας στη δύναμη της θέλησης για αλλαγή, στο Ποιος σκότωσε τον πατέρα μου στην πολιτική, στο επόμενο για τον αδελφό μου για την εγκατάλειψη και την παραίτηση που οδηγούν στη βία.
Η πολιτική κατάσταση στη Γαλλία είναι εξαιρετικά δύσκολη. Η ακροδεξιά δεν αναδείχθηκε τώρα πρώτη πολιτική δύναμη, αυτό έχει συμβεί ήδη από χρόνια και οφείλεται στη διάλυση του κοινωνικού κράτους εξαιτίας των νεοφιλελεύθερων πολιτικών –εδώ ναι, ταιριάζει ο όρος!–, στην αποστασιοποίηση των παραδοσιακών αριστερών κομμάτων όπως το PS (σοσιαλιστές) από τα πραγματικά κοινωνικά προβλήματα, την ανέχεια, την ανεργία, την εργασιακή ανασφάλεια, την αστυνομική καταστολή, τον ρατσισμό.
Είναι όλα αυτά που περιγράφει ο Ντιντιέ Εριμπόν στην Επιστροφή στη Ρενς και όχι, δεν φταίνε οι άνθρωποι που παρασύρονται από τα ακροδεξιά κελεύσματα αλλά τα κόμματα εκείνα του δημοκρατικού τόξου που τους σνόμπαραν και τους εγκατέλειψαν, αφήνοντας όλο το πεδίο ελεύθερο στους απέναντι. Είναι, ξέρεις, δύσκολο να πείσεις τον άλλο να ψηφίσει με το μυαλό όταν δεν βγαίνει ο μήνας, θα ψηφίσει με το κουρασμένο του σώμα και αυτό εύκολα μπορεί να λάβει τη μορφή ψήφου διαμαρτυρίας κατά ενός γενικού κι αόριστου «κατεστημένου» σαν αυτό που προφασίζεται ότι πολεμά η άκρα δεξιά.
Είχα τις προάλλες μια έντονη τηλεφωνική λογομαχία με τον πατέρα μου όταν μου δήλωσε ότι θα ψηφίσει και πάλι την Εθνική Συσπείρωση της Λεπέν. Τον απείλησα ότι δεν θα του ξαναμιλήσω γιατί είναι αδύνατο να δεχτώ πως εξακολουθεί να ψηφίζει ένα κόμμα που αντιπροσωπεύει όλα εκείνα που θα ακύρωναν και θα οδηγούσαν στον αφανισμό όχι μόνο εμένα, τον γιο του, ως άνθρωπο αλλά και τον ίδιο. Ανήκεις, του έλεγα, στην εργατική τάξη και αυτά στα οποία θα προσέβλεπες –σταθερή εργασία, καλός μισθός, αξιοπρεπείς συντάξεις, κοινωνική ασφάλιση, δημόσια εκπαίδευση, δικαίωμα στον συνδικαλισμό, κατοχυρωμένα ρεπό και διακοπές– οφείλονται στους αγώνες της αριστεράς. Τι δουλειά έχεις εσύ με τους ακροδεξιούς, οι οποίοι μάλιστα υπερψήφισαν στη Βουλή όλα τα αντεργατικά μέτρα του Μακρόν;
Όμως εκείνος δεν μεταπειθόταν ακριβώς γιατί δεν ψηφίζει πια με το μυαλό αλλά με το κορμί, ένα κορμί τσακισμένο από τη σκληρή δουλειά και εγκαταλειμμένο από εκείνο τον πολιτικό χώρο που τον παρακινούσα να προτιμήσει. Αυτή είναι τώρα η μεγαλύτερη πρόκληση για την αριστερά, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των εκλογών της 7ης Ιουλίου (σ.σ. η κουβέντα έγινε δυο μέρες πριν από τον β’ γύρο), να πείσει ανθρώπους σαν τον πατέρα μου ότι στέκεται δίπλα τους και ότι εκείνη μπορεί να τους εγγυηθεί μια καλύτερη ζωή, όχι η ακροδεξιά.
Το να φωνάζεις πόσο κακιά είναι η Λεπέν δεν ωφελεί, πρέπει και να πείσεις γιατί εσύ είσαι καλύτερος και αυτό δεν γίνεται μόνο με την επίκληση στο συναίσθημα και μεγαλόστομα μανιφέστα. Θα δώσω, ωστόσο, τα εύσημα στην αριστερά γιατί κατάφερε για δεύτερη φορά την τελευταία εκατονταετία (σ.σ. η πρώτη ήταν το 1938) να παραμερίσει τις διαφορές της και να ενωθεί απέναντι στον κοινό εχθρό. Μένει να δούμε αν θα καταφέρει να μείνει ενωμένη και την επομένη των εκλογών αλλά και ποια εναλλακτική πρόταση θα μπορέσει να αρθρώσει».
«Genius Loci», ονομαζόταν από τους Ρωμαίους η Θεότητα του κάθε Τόπου, αυτή που δίνει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα, την ατμόσφαιρα που τον ξεχωρίζει. την «αίσθηση του τόπου». Ο Antrop (2004:86) αναφέρεται στην αίσθηση του τόπου ως “genius loci” («το πνεύμα του τόπου»), προσθέτοντας ότι η ιστορία και η μνήμη ενός τόπου χάνονται όταν χάνεται το “genius loci”, πράγμα που μεταφράζεται και ως απώλεια τοπίου.*
*Antrop, M. (2004). Landscape change and the urbanization process in Europe, Landscape and Urban Planning, Vol. 67
Πόλεμοι στη Γάζα και στην Ουκρανία, αλλά και «πόλεμος κατά της φύσης»: «ο κόσμος μας εισέρχεται σε μια εποχή χάους». Είναι λόγια του Αντόνιο Γκουτιέρες από την παρουσίαση των προτεραιοτήτων για το 2024 στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.Σταχυολογούμε ορισμένα ακόμη:
«παράλληλα με τον πολλαπλασιασμό των συγκρούσεων, οι παγκόσμιες ανθρωπιστικές ανάγκες βρίσκονται σε επίπεδο ρεκόρ αλλά οι χρηματοδοτήσεις δεν συνεχίζονται»
«Υπάρχει τόσος θυμός και μίσος και θόρυβος στον κόσμο σήμερα. Κάθε μέρα, και με την παραμικρή ευκαιρία, είναι σαν πόλεμος (…). Πόλεμοι λέξεων. Πόλεμοι για εδάφη. Πόλεμοι πολιτισμών»
«Η ανθρωπότητα ξεκίνησε έναν πόλεμο που δεν μπορούμε παρά να χάσουμε: τον πόλεμό μας κατά της φύσης»
«Η τεχνητή νοημοσύνη δημιουργεί ήδη κινδύνους που σχετίζονται με την παραπληροφόρηση, την ιδιωτικότητα, τις προκαταλήψεις. Η τεχνητή νοημοσύνη θα επηρεάσει όλη την ανθρωπότητα, επομένως χρειαζόμαστε μια καθολική προσέγγιση»
Αυτά δεν είναι αόριστη κινδυνολογία. Είναι η προβλεπόμενη εξέλιξη με βάση τη σημερινή κατάσταση, τους ανταγωνισμούς και τις περίπλοκες συγκρούσεις στον πλανήτη. Καταλαβαίνουμε πολύ καλά τι λέει ο Γεν. Γραμματέας του ΟΗΕ. Νιώθουμε τη γενικευμένη ανασφάλεια και μας τρομάζουν οι συνέπειές της στη συμπεριφορά των ανθρώπων. Οι προσπάθειες αιώνων όλων αυτών που αγωνίστηκαν για δικαιοσύνη, και ειρηνική συμβίωση επάνω στον πλανήτη μας φαίνονται μάταιες και αναποτελεσματικές.
Όμως όσο ζούμε τίποτα δεν έχει τελειώσει. Υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν συνάνθρωποι και κινήματα που παλεύουν να δείξουν τον άλλο δρόμο για ένα καλύτερο μέλλον της ανθρωπότητας. Και το κάνουν απλά γιατί αυτό δίνει το επιθυμητό νόημα στη ζωή τους.
Όπως ο Edgar Morin που στα εκατό του χρόνια γράφει ακόμα και μας προτρέπει «να αλλάξουμε δρόμο». Στην εισαγωγή του βιβλίου του « Ο ΔΡΟΜΟΣ για το μέλλον της ανθρωπότητας» γράφει: «Έχω απόλυτη συναίσθηση πως η δυνατότητα να αλλάξουμε δρόμο γίνεται ολοένα και πιο απίθανη…. Διαισθάνομαι λοιπόν ότι το απίθανο στο οποίο αφιερώνομαι, κινδυνεύει να γίνει αδύνατο. Αλλά έστω και αν ο «Τιτανικός» ναυαγήσει, ίσως ένα μπουκάλι ριγμένο στη θάλασσα καταφέρει να φτάσει στις ακτές ενός κόσμου όπου όλα θ’ αρχίσουν ξανά. Κανείς ποτέ δεν ξέρει αν και πότε είναι αργά.»
Τούτο δω το περιοδικό θα προσπαθήσει να μας φέρει το λόγο αυτών των ανθρώπων και των κινημάτων και όχι μόνο .
Δεν μπορούμε να παραμένουμε απαθείς. Οφείλουμε να δώσουμε χώρο στη σκέψη, τον προβληματισμό, τον διάλογο που αμφισβητεί τα στερεότυπα και αναζητά το νέο, το αναγκαίο για το σήμερα. Αν τυχόν ένα- δυο πράγματα που θα κατατεθούν εδώ επηρεάσουν θετικά κάποιες σκέψεις, θα νιώσουμε ότι αυτή η μικρή προσπάθεια έχει για μας κάποιο νόημα.
